به گزارش قابوس نامه، علامه جعفری یکی از کسانی است که نگاه ویژۀ ایشان به اخلاق و هنر به عنوان یکی از نمودها و جلوه های بسیار شگفت انگیز و سازندۀ حیات بشری در کلام وی آمده است.
1 . بازخوانی آراء اندیشمندان و هنرمندان عرصه ی هنر انقلاب ، برکات بسیاری دارد . همه ساله به بهانه ها و به مناسبت های مختلف و متعدد از آراء بزرگانی چون امام راحل ، امام خامنه ای ،  شهید آوینی ، استاد سلحشور و ... در خصوص هنرمتعهد و انقلابی یاد می شود اما علاوه بر این بزرگان ، در اتمسفر انقلاب اسلامی کسانی هستند که بازخوانی آرائشان می تواند نقشه ی راه ما را دقیق تر ترسیم کرده و راه هنر انقلاب را روشن تر سازد ... یکی از این اندیشمندان صاحب نظر در مسئله ی هنر ، علامه محمد تقی جعفری است .
2 . اندیشه ی اسلامی که چکیده ی تبلیغ انبیای مرسل و طرح و برنامه ی جامع آخرین فرستاده ی حق تعالی بوده ، بسیار بسیار کرامت از خود نشان داده است . این شجره ی طیبه و کاروان اندیشه که سلسله دارش عقل کل و ختمی مرتبت (ص) بوده و با ظهور عالمان صاحب خرد ( اولوالابصار ) در هر دورانی به حرکت خویش ادامه داده است ، گنج هایی در خود دارد که می توانند حیات مادی و معنوی ما را زرین سازد . یکی از این گنج ها وجود پربرکت علامه محمد تقی جعفری ( ره ) است که بازتاب نگاه عمیقش می تواند چراغ راه هنرمندان انقلابی باشد . بنابراین می توان با احیای اندیشه های استادجعفری ( در حوزه هنر و زیبایی ) این گنجینه را نقشه ی تکنیکی و محتوایی هنر انقلابی نمود و از آن برای ساخت جامعه ای اخلاق گرا ، ارزشی و متعالی بهره برد .
علامه جعفری (ره) نه فقط یک فیلسوف یا یک فقیه – بلکه عارفی اخلاق گرا بودند که سیر و سلوک ایشان در مجموعه ی آثارشان هویداست و نظرات جامع اخلاقی شان می تواند در تکامل بخشی به جامعه ی اخلاقی – یاریگر هنر و هنرمند انقلابی باشد . چیزی که در این نوشتار به عنوان « هنر انقلاب و ریشه هایش » بحث کرده و در آینده بازهم از این ریشه ها سخن خواهیم گفت .
حضرت علامه (ره) با نکته سنجی و ظرافتی که در کار داشتند ، به مسئله ی هنر توجه داشته و در شمار معدود علمای طراز اولی ست که در این حوزه نظریه ارائه داده و از هنر و زیبای سخن گفته اند؛ ایشان می فرماید :
« هنر یکی از نمودها و جلوه های بسیار شگفت انگیز و سازنده ی حیات بشری ست ...»
« همه ی ما اطلاع داریم که ابتذال و سقوط هنر در مغرب زمین دوران ما ، از آن هنگام شروع شده است که مساله ی رابطه ی جنسی میان زن و مرد تا حد یک لیوان آب خوردنی پایین آمد . میلیاردها بودجه و انرژی های مغزی و عمرگرانبهی میلیون ها انسان به نام هنر دامن به آتش غریزه ی جنسی زدند و فیلم ها ، عکس ها ، مقاله ها و غیر ذلک را با نام هنر به راه انداختند ... آیا این آثار هنری جنسی !! که وجب اختلالات روانی و متلاشی شدن خانواده و سقوط ارزش حیات انسانی شده است ، در یک حیات معقول می تواند رها و آزاد بوده باشد ؟! آیا می دانید این هنرهای مبتذل جنسی چه کرده است ؟ کاری که کرده است ، شمشیر جنگیز ، نرون ، ناپلئون بناپارت و هیتلر را تیزکرده است . »
علامه جعفری (ره) هنر را یکی از نمودها و جلوه های بسیار شگفت انگیز و سازنده ی حیات بشری می داند و می فرماید :
"معنای هنر برای انسان در حیات معقول این است که ما هنر را ، چه با نظر به نبوغ خود هنرمند و چه با نظر به جامعه ای که از اثر هنری برخوردار می شود یک واقعیت بسیار با ارزش تلقی می کنیم که حرف آن از قاموس بشری چندان تفاوتی با حزف انسانیت انسان ندارد  ولی این مطلب را اضافه می کنیم که حیات معقول یک هنرمند آن نیست که هدف او از به وجود آوردن اثر هنری فقط جلب تحیر و شگفتی مردم بوده باشد بدون اینکه حقیقتی سودمند را در جریان زندگی آنان وارد نماید .
علامه جعفری (ره ) در تقسیم هنر نیز به دو حوزه اشاره داشتند ، هنر پیرو و هنر پیشرو ! در نظر استاد جعفری ، هنرمند پیرو  ، دنباله رو درک ها و خواسته های مردم متوسط در هنر می باشد . او از شهرت و محبوبیت و دیگر امتیازات زندگی معمولی بهره ور می گردد ولی کاری برای انسان انجام نداده است مگر اینکه در آثار هنری بکوشد که با تجسیم واقعیات و با رمز و اشارات مناسب دردهای مردم را تقلیل بدهد . علامه جعفری هنر پیشرو را اینطور معرفی می نمایند که :
منظور از هنر پیشرو تصفیه ی واقعیات جاری و استخراج حقایق ناب از میان آنها و قرار دادن آنها در مجرای « حیات معقول » با شکل جالب و گیرنده می باشد .
بنابر این می توان گفت هنر انقلابی که تجلی مجاهدانه ی هنر دینی . اخلاقی و معنویت گراست ، در ذیل عنوان هنر پیشرو قرار می گیرد و با این نقشه ی راه باید پیش برود .
دغدغه ی این هنر که شون مادی و معنوی زندگی انسان ها را در بر می گیرد ، باید دغدغه ی هنرمند متعهد و انقلابی باشد .. هنرمند انقلابی کاروان هنر را رها نمی کند و برای آزادی هنر تعریف و قاعده و چارچوب دارد ؛ علامه جعفری می فرماید :
« شکی نیست که ما واقعا تفریح می خواهیم ، خوشی می خواهیم ، در این زندان دنیا و با این قوانین خشن طبیعت ، احتیاج به آرامش و نفس کشیدن داریم و منکر این نیستیم ، ولی بحث در این است که چون ضد ارزش ها هم در هنر امروز وارد شده ، دیگر نمی توان هنر را در راه دستیابی به مطلوب های خویش آزاد گذاشت . »
هنر در نگاه علامه محمد تقی جعفری (ره) رابطه ی نزدیک و معنا داری باارزش ، تعهد ، اخلاق و حیات معقول دارد . علامه جعفری (ره) معتقدند ، پایان کار هنر متعهد ارزشی با اخلاق ، سوق دادن انسان ها به طرف حیات معقول است .
« هنر وسیله ای برای رسیدن به کمال است ، آن چنانکه علم نیز این چنین است و ان چنان که جمال و زیبایی نیز وسیله ای برای وصول به کمال است ، مشروط بر آنکه معنای جمال را دریابیم و اجازه ندهیم تا زیبایی ، ما را از درک حقیقت باز دارد . گاهی انسان معنای جمال را در می یابد اما ترتیب اثر نمی دهد ، چراکه درک کمال    « باید و شاید » به دنبال می آورد .آن کمالی که در پس جمال نهفته است به تو می گوید : جهان هستی قانون دارد ، قانونی که تو را ملزم به کنترل شهوات می کند . لذا نمی خواهد که جمال را متکی بر کمال ببیند ، زیرا می ترسد که وارد شود به این که سربلند کند . فروغ هستی آفرین را ببیند .
آری ، در قاموس بشری هنر جایگاه والایی دارد ، مشروط بر آنکه بشر خود را آن چنان تربیت کند که وقتی آب حیات بخش علم و هنر در جویبار مغز او به جریان افتاد آلوده و مسموم نشود . »
براین اساس باید گفت هنر انقلابی که  نمودی مجاهدانه و متعهدانه از هنر تلقی می شود نیز باید ارزش مدار ، اخلاق گرا و سوق دهنده ی انسان ها به طرف حیات معقول باشد و در نهایت سه وجه ( پیام ، فرستنده و گیرنده ی پیام ) بتوانند ضمن حرکت به سمت حیات معقول ، عامل و مبلغ ارزش های اخلاقی باشند. این مسئله در تمام حوزه های هنری - رسانه ای - از برنامه های تفریحی تا عمیق ترین مفاهیم هنری و رسانه ای ، می تواند کاربردی باشد . چنانکه حضرت علامه معتقد بودند ؛
« هنر در اسلام می گوید :  لذت هنری به جای خود ، ولی به مردم امکاناتی دهید تا در فعالیت های هنری راه تکامل را بپیمایند . »
« ما باید اصالت هنر برای حیات معقول را تا آن جا در دل های هنرجویان بشناسیم که برای آنان این دو سوال که هنر چیست و هدف آن کدام است ؟ و حیات چیست و هدف آن کدام است ؟ یک پاسخ داشته باشد . اگر زندگی برای انسان ها هدف معقول نداشته باشد ، بلکه اصلا هدفی نداشته باشد ، هنر نیز نمی تواند هدف معقولی داشته باشد . »
براساس این تعاریف هنر متعالی ، هنر ارشادی – تربیتی است و هنرمند انقلابی باید ارشادکننده باشد و مخاطبین خود را رشید نموده و آنان را به حیات معقول ( حیات طیبه ) نزدیک کند .
برای مطالعه ی بیشتر به کتاب هنر و زیبایی از نگاه اسلام – علامه محمد تقی جعفری – مراجعه کنید.

مجتبی طالبی
نویسنده و تهیه کننده صدا و سیمای مرکز گلستان
مدرس و دبیر پژوهشی جامعه المصطفی العالمیه . واحد گرگان