به گزارش قابوس نامه،آنچه اهمیت دارد این است که در جامعۀ اسلامی ، هنرمند انقلابی وظیفه دارد ریشه های هنر خویش را بشناسد . (هنر انقلابی = تجلی مجاهدانۀ هنر دینی ) فلسفۀ هنر انقلاب نمی تواند تابع الگوهای غیر بومی باشد بلکه محتوای خود را از باید منابع فلسفی و عقیدتی متونی باخذ کند که با مبانی اش هماهنگی و همگونی داشته باشند.
اگر هنرمندان ، ریشه های محتوایی هنر انقلابی خود را بشناسند، می توانند تولیدات هنری خود را همسو با فلسفه و معارف اسلامی نمایند و پیوستن این دریاها به یکدیگر مرج البحرینی است که ثمره اش لولو و مرجان است . علامه جوادی آملی - یکی از بزرگترین فیلسوفان صدرایی و بدون شک بزرگترین مفسر قرآن در دهه های اخیر است و جزو فقها و مجتهدین و فیلسوفان متاله ای است که به مسئلۀ « هنر » توجه ویژه ای نموده و آرائی بدیع دارند .

بازخوانی و توجه به آراء ایشان می تواند یاریگر هنرمند انقلابی باشد. در نظر علامه جوادی آملی ؛ « خداوند جهان را زیبا و احسن خلق کرد، این ساختن و زیبا خلق کردن دو اصلی است که خداوند در قرآن کریم در کنار هم مطرح کرده است و اگر انسان از دریچه هنر به آنچه در دنیا خلق شده، نگاه کند همه چیز را زیبا خواهد دید ... »
علامه جوادی آملی از راز ماندگاری هنر و هنرمند پرده برداشته و می فرمایند : « راز ماندگاری برخی اشعار و آثار بزرگان این است که آنها آثار خود را به هنر آراسته و آمیخته کردند؛ شاعرانی مانند مولوی به آن دلیل ماندگار شدند که معقول را در قالب هنر تنزل دادند و بعد به خیال و مخیله آوردند و تحویل حس دادند و از این طریق آن را دل پذیر ساختند؛ این همان معنای هنر است... »

می توان گفت نگاه ویژۀ علامه جوادی آملی به هنر در همین عبارت خلاصه می گردد ؛ « هنر این است که انسان، معقولی داشته باشد و از مسیر صحیح به مخیله و خیال برساند و از آنجا به حس تنزل دهد و سپس آن را تحویل خواننده و گیرنده دهد.»

کلمه ی کلیدی هنر از دیدگاه علامه جوادی آملی این است ؛ « هنر معقول ! » آیت الله جوادی آملی هنر غربی را هنری گرفتار در دور باطل حس و خیال می دانند و این در حالیست که نقطه عزیمت در نظریه ایشان امر معقول و تنزل آن است . علامه جوادی آملی معتقد است ؛ « ین هنر معقول است که جامعه را عاقل می‌کند و جامعه عاقل دنبال خیالات نمی‌رود و این وظیفه هنرمند را افزون می‌کند. »

بنابر این هنرمند انقلابی باید هنرمند معقول باشد و چنانکه در حکمت متعالیه تبیین شده است ، عقلانیت به وسیلۀ تزکیه شکوفا می شود. پس هنرمند انقلابی باید هنرمندی باشد دارای سلوک عقلی . در نظر علامه جوادی آملی ، هنرمند حتی پیش از هنرمند شدن، باید به شناخت خود یا همان معرفت نفس دست یابد و به بیان دیگر، نخستین قدم انسان برای هنرمند شدن، شناخت خود است تا از این مسیر، بتوان افراد ساکن و غافل را نیز بیدار و پویا کند .

در این باره آیت الله جوادی آملی می فرمایند : "هنرمند اگر خود را نشناسد، هنری هم نخواهد داشت؛ چراکه هنر باید بوی ابدیت و جاودانگی بدهد." با این تعاریف هنرمند انقلابی هنرمندی است که ریشۀ هنرش ، عقلانیت است نه مسائل نفسانی و هنری که عرضه می دارد ، حدیث نفسی تزکیه یافته است که مخاطب را ارشاد و نهایتا رشید می کند .

علامه جوادی آملی اثر هنری را انکشاف پدیده ها و ظاهر کردن حقیقت آنها می دانند. در نگاه ایشان هنرمند کسی است که به خاطر ریاضت می تواند حقیقت اشیا را ببیند و آنها را به ما نشان دهد . جامعۀ دینی، به چنین هنرمندان مجاهدی نیازمند است. چنین هنرمندانی در جهان معاصر مانند پیامبران می توانند معلم بشریت باشند .

مجتبی طالبی تهیه کننده و نویسنده صدا و سیمای مرکز گلستان
مدرس و دبیر پژوهشی گروه فلسفه و عرفان اسلامی جامعه المصطفی العالمیه، واحد گرگان

برای مطاله ی بیشتر رجوع کنید به :
کتاب هنر معقول- با ابتنا به آثار ایت الله جوادی آملی - بهروز عوض پور ساختار سه‌گانه ادراکی در نظریه هنر آیت‌الله جوادی آملی . محمدهادی نائیجی